AALAJANGIINEQ
Ineqarneq Pillugu Maalaaruteqartarfiup aalajangiuppaa, inissiaatileqatigiiffiup aserfallatsaaliinermut pisussaaffini nakkutigisimanngikkaa.
Una tunngaviusoq, illu naammassineqarsimammat 1964-imi, maannalu piginnittuata illu atorsinnaajunnaartutut nalunaarutiginiarlugu eqqarsaasersuutigimmagu, inissiaatileqatigiiffimut pisussaaffiiagaatitsinngilaq qaqugumut atuuttuusumut akisussaaffeqarnermut aserfallatsaaliinissamut iluarsartuussinissamullu illumik.
Attartortitsisoq suli pisussaaffeqarpoq attartortinneqartup akisussaassuseqartumik aserfallatsaaliorneqartuarnissaanik.
Inissiaatileqatigiiffik taamaattumik isumaginnissaaq, illup toqqavianik iluarsartuussissalluni, imermik illup iluanut isaasoqarsinnaajunnaarsillugu, naqqullu ilua silaannarissaaserneqassasoq, nateq nutaamik iluarsartuunneqassasoq oqorsarlugulu, taamaasillugu oqummik isaasoqarsinnaajunnaarsillugu naqqup iluaniit qummut illup iluanut siaruaassinnaasumik.
Tamanna tunngavigalugu maalaarutinnut isumaqatigineqarlutit taperserneqarputit.
Qulaajaaneq:
Suliami erserpoq, illu 1964-imeersuusoq.
Suliamut ilisimatitsissutigineqarsimavoq, illit ilaquttatillu illumut Najugaq X-imut, Najugaqarfimmi isertersimasusi ulloq 25. maaji 1965-imi. Attartornermut isumaqatigiissutip ilassutaani erserpoq anaanavit illumik attartorneq ilinnut ingerlateqqissimagaa 1. juuli 2010-.mi.
Illu nutarsarneqarpoq ukioq 2000-imi, taassumunngalu tunngatillugu putuliortoqarsimavoq naqqup iluanut. Taanna putoq iluarsartuussereernerup kingornagut matuneqarsimanngilaq, piffimmilu silap kiatsinneragut imermik isaasoqalersimalluni illup iluanut putukkut pineqartukkut.
Suliap paasissutissartaanni ilanngilaq, qanga siullermik inissiaatileqatigiiffimmut saaffiginnissimanersutit imeq isaasoq taana pillugu, kisianni ilisimatitsisimavutit, arlaleriarlutit saaffiginnittarsimallutit inissiaatileqatigiiffimmut, maannamut siusinnerusumullu atuuttumut inissiaatileqatigiiffimmut, ajornartorsiut taanna pillugu.
Ulloq 27. oktobari 2011-imi misissuisimavoq suliffeqarfik X-i naqqup iluanut aammalu natiup qisuttaanik, tassaasut naqqup iluata qalia aammalu illup natiinik, ilanngullugillu illup inigisai oqoqarnersut. Iglotjek-ip nalunaarusiaani erserpoq, putoqartoq illup toqqaviani inimi igalaap nalaaniittumi, taannalu putoq ima angitigisoq, isertoqarsinnaalluni naqqup iluanut. Putoq taanna peqqutaavoq, imermik isaasoqarsinnaaneranik naqqup iluanut. Taamaallaat qisunnik saattunik akunneqartinneqarpoq naqqup iluatungaa illullu ilua, taakkulu qisuit ilaatigut aserfallassimallutik. Nateq illup iluani naqqup nalaaniittoq taamaattumik nillertupilussuuvoq. Oqummut misiligutaasunik naqqup iluata qalianiit tigusisoqarsimavoq aammalu inissiap silaannaa misissorneqqarsimalluni. Misiligutit taakkua takutippaat oqummik naasoqarluarsimasoq annertuunik naqqup iluata qaliata qisuttaani, aammalu annikitsumik illup iluata silaannaani naqqup nalaani oqoqartoq. X-i inerniliivoq, ilimanaateqarsinnaasoq, oqummik naqqup iluata aalaanik gas-ianillu inimut isaasoqarsinnaaneranik, nateq periuseq nutaanngitsoq atorlugu sanaajummat taamaattumik ussiilluni. X-ip innersuussutigaa, silaannarissarfeqartariaqartoq naqqup ilua. X-ip ilanngullugu nalunaarutigaa, eqqarsaatigineqartariaqartoq nutaamik pitsaanerusumillu ussissagaasumik nateq taarserneqartariaqartoq. Ilanngullugu innersuussutigaa, naqqup iluani naqitsinermik pilersitsisoqarnissaanik, taamaasilluni isaatinnaveersaarsinnaammagit, isugutaat, aalat gas-illu illup iluanut. Naqqup iluani iliuuseqartoqartariaqarpoq, toqqavianiittumi putukkut imermik isaasoqarsinnaajunnaarsillugu.
E-mailikkut ulloq 9. aggusti 2012-imi naammagittaalliorsimavutit Ineqarneq Pillugu Maalaaruteqartarfimmut. Naammagittaalliummi ilanngussimavat, arlaleriarlutit saaffiginnittarsimagaluarlutit, siullermik inissiaatileqatigiiffiusimasumut, illumit taassuminnga isumaginnittumik, kingusinnerusukkullu inissiaatileqatigiiffimmut, maannamut isumaginnittuusumut, siunertaralugu putoq illup toqqavianiittoq matuneqarnissaa innersuussutigalugu, susoqartarsimanngilarli. Naammagittaalliutigisanni ilisimatitsissutigaat, ataatsimiittoqarsimasoq kommunimi ulloq 3. januaari 2012-imi, inissiaatileqatigiiffiullu ilisimatissimagaatit, ingerlatsivik qinnuteqarsimasoq kommunimut, illumik piginnittuummat, aningaasanik iluarsartuussinermut atugassanik, kisiannili kingusinnerusukkut ilinnut ilisimatitsisutigineqarsimavoq, tamanna pisimannginnerarlugu. Ilanngullugu nalunaarutigaat, taassuma kingorna saaffiginnissimasutit inissiaatileqatigiiffimmut ulluni 5. januaari, 15. januaari, 9. marsi, 21. maj aammalu 8. aggusti. Ulloq 9. aggusti 2012-imi saaffiginnissutinnut akissuteqarfigineqarputit inissiaatileqatigiiffimminngaanniit tassannga ilisimatinneqarlutit, naatsorsuutigissanngikkit, illu nutarterlugu aserfallatsaalineqassasoq, kommunip tamanna kissaatiginngimmagu. Ilisimatitsivutit, illu pisiarerusullugu. Naammagittaalliutigisanni ilanngussimavatit saaffiginnissutigisartakkavit uppernarsaatai, naammagittaalliutinni eqqaaneqartut.
Naammagittaaliutigisat inissiaatileqatigiiffimmut ingerlatinneqarsimavoq, allakkiami ullulerneqartumik 14. septembari 2012-imi Ineqarneq Pillugu Maalaaruteqartarfimmut ilisimatitsissutigineqarpoq, naqqup ilua pukkitsuararsuummat, pisariaqassasoq illup natsiata taarserneqarnissai qulaaniit pissasut, taassumalu kingunerissagaa illup iluaniittup iigai akunnermuliuttuusut ajaguttarneqassasut. Inissiaatileqatigiiffiup nalilerpaa, naleqassasoq 375.000 kroninik illup suliarineqarnissaa. Inissiaatileqatigiiffiup ilanngullugu ilisimatitsissutigaa, aqqusineq illup eqqannguaniittoq asfalt-erneqartarsimammat arlaleriarlugu illup sananeqarneraninngaanniit, taamaattumik portussusaa annertunerulersimalluni, taamaattumillu ajornakusuulersimassasoq naqqup iluanut imermik kuuttoqarnissaanik pinaveersaartitsissalluni. Inissiaatileqatigiiffik naliliivoq taamaattumik, akilersinnaanngitsoq illu iluarsartuuteqqissallugu, taamaattumik kommunimut piginnittuusumut innersuussuteqarsimallutik, illu atorunnaarseqqullugu imaluunniit tuniniaqqullugu. Inissiaatileqatigiiffiup naggataagut ilisimatitsissutigaa, neqeroorfigineqarsimasutit inissiamut aallamut nuussinnaasutit, tamannalu illit kissaatigisimanngilat. Inissiaatileqatigiiffiup allakkiamini nassuiaateqarfigisimanngilaa, suna tunngavigalugu illup suliarineqarnerani 2000-imi illup toqqavianiittoq putoq matuneqarsimannginnersoq imaluunniit sooq nateq oqorsarneqarsimannginnersoq imaluunniit nalinginnaasumik illup silataa isumagineqartarsimannginnersoq aserfallatsaaliorlugu
Inissiaatileqatigiiffiup allakkiaa ilinnut ingerlateqqinneqarluni tusarniaassutaasimavoq. Tassannga tunngatillugu inissiaatileqatigiiffiup oqaaseqaatigisimasaanut ilisimatitsissuteqarputit, kussineq illup silataaniittoq tassaniittuarsimasoq, siusinnerusukkullu akulikitsumik salinneqartarsimagaluartoq kommunit sulisuiniit, taamaasilluni aput aattoq tassuuna kuussinnaasarluni, tamannalu maannamut pissaarsimasoq ilisimatitsissutigaat. Ilanngullugu ilisimatitsissutigaat, illu kuuffilersorneqarmat iluarsartuussinermi ukioq 2000-imi, tamanna pisimasoq naqqup iluatigut, taamaattumillu isumaqarlutit, natermik suliaqarluni taarsiisinnaaneq aamma pisinnaassasoq naqqup iluatigut. Ilisimatitsissuteqarsimavutit suliassamut taassumunnga ikiutaasinnaallutit. Naggasiullugu ilanngullugu ilisimatitsissutigaat, inissiaatileqatigiiffik allakkiamigut maleruaasimanngitsoq naapertuuttumut X-ip nalunaarutaanut.
Inatsisitigut tunngavilersuutit:
Erserpoq § 84, imm. 1, nr. 2-imi Inatsisartut peqqussutaanni nr. 2, 12. maaji 2005-ernisami inissianut attartortittakkanut tunngasumi, Ineqarneq pillugu maalaaruteqartarfiup attartortut maalaarutaat aserfallatsaaliuinernut iluarsaassinernullu tunngasut suliarisarai, naapertorlugu § 45.
§ 45. Namminersornerullutik Oqartussat kommuunillu inissiaataanni attartortittakkani illuutit attartortitallu isumannaatsumik aserfallatsaaliorneqarnissaasa isumagineqarnissaa attartortitsisup pisussaaffigaa. Avammut kuuffinnut, kiassarnermut, innaallagissamut, gassimut imermullu teknikikkut atortulersuutit tamarmik pitsaasuutinneqassapput atorsinnaasuutinneqassallutillu. Taamatuttaaq innaallagissamut ikkuffiit, iikiussat, matserfiit, kiassaatit, ruujorit, sikaaviit alaakkaasut, illup iluani atortut il.il. aserfallatsaalissallugit attartortitsisup pisussaaffigai. Nungullarnikkut pisoqalinikkullu ajorseriaatsit kingunerisaannik ima akulikitsigisumik isumagineqartassapput nutarterinerit iluarsaassinerillu illuutit attartorneqartullu pissusissaat eqqarsaatigalugit pisariaqartitsinerit malillugit suliarineqartassallutik. Piffissami attartorfiusumi attartortup inissiami qilaat qalipallugit qaqorsarnissaat, iikkat qalipannissaat aamma/imaluunniit ungalitsersorneqarnissaat kiisalu natit lakkernissaat akisussaaffigaa taakkununngalu aningaasartuutit akilissallugit.
Naliliineq:
Ineqarneq Pillugu Maalaaruteqartarfiup tunngaviliuppaa, inissiaatileqatigiiffiup pisussaaffigisani eqquutsissimanngikkai iluarsartuussinissanut aserfallatsaaliuinissamullu.
Inissiaatileqatigiiffiup pisussaaffianut ilaapput inissiamut imermik isaasoqannginnissaa isumagissallugillu, pisariaqartitakkut qisuit asiusimasut taarsersortassallugit taassumallu kingunerisaagut oqorsaasersorlugu, taamaasilluni inigisaq naammattumik kiassuseqalersinnaaqqullugu.
Una tunngaviusoq, illu 1964-imi sananeqarsimammat, pisussaaffiiagaatitsinngilaq inissiaatileqatigiiffimmut qaqugumut atuuttuusumut akisusaaffiusumut iluarsartuussinissamut aserfallatsaaliuinissamullu illumik.
Qanorluunniit attartortitsisoq nalilersuinermigut eqqarsaasersuuteqaraluarpat illu atorunnaarsinniarlugu, tamanna inissiaatileqatigiiffimmut pisussaaffiiagaatitsinngilaq ataavartumik pisariaqalersillugulu iluarsartuussinissaminik- aammalu aserfallatsaaliinissaminut pisussaaffigisaanut. Attartortitsisoq suli akisussaaffeqarpoq attartortitaq akisussaassusilimmik aserfallatsaaliussallugu.
Inissiaatileqatigiiffiup ilisimaarilersimappagu aserfallatsaaliinissaq pisariaqalersimasoq, attartortoq pisussaaffeqarpoq iliuuseqassalluni pisarialimmik taassuma iliuuseqarfiginissaagut, taamaasillugu akornutaasoq piaartumik iluarsiniarneqarsinnaaqqullugu.
Inissiaatileqatigiiffiup sivisuumik ilisimaarisimavaa, inissiaq pisarialimmik iluarsartuutassaasoq aserfallatsaaliorneqartariaqartorlu.
Inissiaatileqatigiiffiup siunnersuutigisimammagu inissiamut allamut nuussinnaasutit, illillu allamut nuunnissaq soqutigisimanngikkit, taassuma pissutsip pisup naliliineq allanngortinngilaa.
Aalajangiineq:
Inissiaatileqatigiiffiup aserfallatsaaliuinissani attartortitamut akisussaassusilimmik nakkutigisimanngilaa.
Taamaattumik isumaqatigineqarlutit maalaarutinnut taperserneqarputit.
Aalajangiinermi uani peqataapput: Innuttaasoq B, Innuttaasoq C, Innuttaasoq D aamma Innuttaasoq E.
Aalajangiineq tamanit isumaqatigiiffiusumik inernilerneqarpoq.
Maalaaruteqarnissamik ilitsersuut:
Ineqarneq pillugu maalaaruteqartarfiup aalajangiinera allaffissornikkut aqutsinermi pisortanut oqartussaasunut allanut suliassanngorteqqinneqarsinnaanngilaq, naapertorlugu § 86, imm. 7 Inatsisartut peqqussutaat nr. 2, 12. maj 2005-imeersoq ineqarneq pillugu, kingusinnerusukkulli allanngortinneqartumik. Kissaatigineqarpat attartortitsisut aammalu attartortut akunnerminni aaqqiagiinngissutaat ingerlateqqinneqassasoq nunatta eqqartuussivianut, sassaqqusissut attartortumut tunniunneqassaaq eqqartuussiveqarfimmut. Tamannalu atuutsinneqarpoq naak attaveqatigiittarneq il.il. pisimassagaluarpataluunniit attartortup allaffissornikkut suliffeqarfiutaatigut.
Ineqarneq pillugu maalaaruteqartarfiup aalajangiussai pituttuisumik atuutsinneqarput namminersorlutik oqartussanut aammalu kommuninut attartortitsisartunut inissianik, naapertorlugu § 86, imm. 6.
Nunatta eqqartuussisuuneqarfiata ilitsersuisarfia ammasarpoq oqarasuaatikkut saaffiginnittunut sisamanngornikkut nal. 14-15 akornanni oqarasuaat 368000.
Innuttaasoq F
Siulittaasoq Ineqarneq pillugu maalaaruteqartarfimmut
Maalaaruteqartarfiup aalajangiisartui sinnerlugit
Lovgrundlag (GL):
Inissianik attartortitsisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutaat nr. 2, 12. maj 2005-imeersoq
§ 45. Namminersornerullutik Oqartussat kommuunillu inissiaataanni attartortittakkani illuutit attartortitallu isumannaatsumik aserfallatsaaliorneqarnissaasa isumagineqarnissaa attartortitsisup pisussaaffigaa.
Imm. 2. Avammut kuuffinnut, kiassarnermut, innaallagissamut, gassimut imermullu teknikikkut atortulersuutit tamarmik pitsaasuutinneqassapput atorsinnaasuutinneqassallutillu. Taamatuttaaq innaallagissamut ikkuffiit, iikiussat, matserfiit, kiassaatit, ruujorit, sikaaviit alaakkaasut, illup iluani atortut il.il. aserfallatsaalissallugit attartortitsisup pisussaaffigai. Nungullarnikkut pisoqalinikkullu ajorseriaatsit kingunerisaannik ima akulikitsigisumik isumagineqartassapput nutarterinerit iluarsaassinerillu illuutit attartorneqartullu pissusissaat eqqarsaatigalugit pisariaqartitsinerit malillugit suliarineqartassallutik.
Imm. 3. Piffissami attartorfiusumi attartortup inissiami qilaat qalipallugit qaqorsarnissaat, iikkat qalipannissaat aamma/imaluunniit ungalitsersorneqarnissaat kiisalu natit lakkernissaat akisussaaffigaa taakkununngalu aningaasartuutit akilissallugit.
§ 84. Ineqarneq pillugu maalaaruteqartarfiup attartortut maalaarutaat makkununnga tunngasut suliarisarpai:
…..
2) Aserfallatsaaliuineq iluarsaassinerlu, tak. § 45.